Je team meenemen in veranderprocessen

In de afgelopen decennia heeft prof. dr. Ferre Laevers doorlopend onderzoek gedaan naar de wijze waarop we in het onderwijs kijken naar ontwikkeling van kinderen. Zijn onderzoeken hebben ons nieuwe handvatten gegeven. Zijn manier van kijken heeft gevolgen voor de manier waarop we de output van onderwijs en kinderopvang in kaart brengen. En dat heeft hij uitgewerkt in het procesgerichte kindvolgsysteem LOOQIN. LOOQIN helpt je ontwikkeling van kinderen in beeld te brengen en te volgen, maar helpt je ook de kwaliteit van je aanpak te verbeteren. Op een systematische manier zie je hoe je kinderen het maken, of ze zich goed voelen, of ze intens activiteiten beleven.

Welbevinden, betrokkenheid en competenties

Wanneer welbevinden en betrokkenheid hoog zijn, dan weet je dat je aanpak aansluit bij wat je kinderen nodig hebben. Welbevinden en betrokkenheid zijn dé voorwaarden tot kwalitatief goed onderwijs en opvang. Een competentiegerichte benadering brengt je dichter bij kinderen. Je kunt meer voor hen betekenen, omdat je voor meer openstaat. Niet alleen bij hoog competente kinderen is dat voelbaar, maar minstens zo sterk bij kinderen die met delen van het curriculum worstelen.

Waarom kiezen voor LOOQIN?

Motivatie en organisatie-expert Simon Sinek spreekt en schrijft over veranderprocessen in organisaties. Die beginnen volgens Sinek altijd met het WAAROM. Daarna pas volgen het hoe en wat.

Wat is je ambitie als school, bestuur of team. Wat willen jullie bereiken met je onderwijs of kinderopvang? Wat is jullie overtuiging? Waar geloven jullie in? Geloof je in de groei- en ontwikkelkracht van kinderen? Dat je met kwalitatief goed onderwijs of goede kinderopvang kinderen de ruimte geeft om uit te groeien tot de beste versie van zichzelf? Waar stuur je op?

Kiezen voor procesgericht werken, je team en je ouders daarin meenemen vraagt om een heldere WHY. Het hoe en wat zijn dat boeiende vervolgstappen.

“Tijdens een visietraject ‘Kijken naar welbevinden en betrokkenheid’ reageerde een team enthousiast en zag volop kansen. Eén leerkracht stond op en zei: ‘Mooi hoor! Maar als ik morgen een kind een 5 geef en erbij zeg dat welbevinden en betrokkenheid hoog zijn, daar kopen die ouders niets voor. Die willen een zeven’. En triomfantelijk ging ze zitten ”.

Deze leerkracht raakt de kern en toont hoe ingewikkeld het is, wanneer je niet écht begrijpt wat het betekent om vanuit welbevinden en betrokkenheid te werken. Dan is het ingewikkeld je te  ‘verdedigen’ tegenover ouders of te onderbouwen waar de school voor staat. Je team meenemen in het proces betekent dergelijke dilemma’s bespreekbaar te maken met collega’s, te onderzoeken hoe zij er zelf in staan en samen taal vinden om te legitimeren en onderbouwen.

Het belang van een breed draagvlak

Op welk niveau wordt de keuze voor een kindvolgsysteem gemaakt binnen jullie organisatie? Is het een besluit op bestuursniveau, komt het vanuit het management/directie? Worden alle stake-holders meegenomen in deze keuze? En welke stakeholders horen bij deze keuze meegenomen te worden, vind je? Welke stem hebben ouders in dit proces?  Een breed draagvlak in je organisatie is van belang. Want procesgericht gaan volgen heeft consequenties op alle lagen in je organisatie: Voor leerkrachten, Intern Begeleiders, Remedial Teachers. Voor je samenwerkingspartners in IKC’s, voor je samenwerking met GGD en inspectie.

Zelfsturing en ruimte voor initiatief

De basisprincipes van het kindvolgsysteem zijn zo door te voeren naar de wijze waarop je naar je team kijkt en hoe je je mensen mee wilt nemen. Hoe zit het met zelfsturing en ondernemingszin van je collega’s? Wat kun je zeggen over hun welbevinden, betrokkenheid én competenties in dit proces? Hoe zit het met hun wilskracht en commitment? Zijn ze in staat keuzes te maken en te prioriteren om constructief aan de slag te gaan? Hoe zit het met kennis, observatievaardigheden, reflectievermogen?

Wanneer je met je team op pad wilt gaan is het goed te kijken naar wat je mensen nodig hebben en daar je aanpak op af te stemmen. Oftewel: Waar ga je ondersteunen, delegeren, coachen, trainen of bijsturen.

Procesgericht werken vraagt om nieuwsgierigheid van professionals: Benieuwdheid naar kinderen, erin willen duiken. Echt willen weten hoe ze het maken. En reflectief zijn. Welke plek zij ook hebben in de organisatie.

Samen kijken naar kinderen

Bij de start van het procesgericht volgen van kinderen zijn er twee grote valkuilen. De ene is ‘Oooo, dat doen we allang!’ waarbij niet écht gekeken wordt naar kinderen, maar vooral geredeneerd vanuit al bestaande beelden. Veelvuldig samen kijken naar kinderen, met de vijfpuntsschaal erbij helpt echt. Samen kijken naar videobeelden, maar vooral ook de discussie aangaan over wat je ziet en je kinderen bekijken in veel verschillende contexten helpt.

De tweede valkuil is dat collega’s heel hoog gaan scoren en een laag welbevinden of een lagere betrokkenheid van kinderen rechtstreeks ervaren als een falen van henzelf. Niet ieder kind kan altijd lekker in zijn vel zitten. Niemand is altijd hoog betrokken. Ook hier geldt het écht zorgvuldig kijken en ontdekken welke feedback kinderen je geven alleen al door te kijken naar hun spel en werk. En als de hele groep het niet goed maakt, weet je gewoon dat er flink werk aan de winkel is en dat je mag gaan werken aan een positief klasklimaat.

Procesgericht kijken betekent vooral ook je oordeel laten varen, over jezelf én over de kinderen. Kijken naar wat er zich afspeelt en daar adequaat op reageren, da’s de kunst!

Focus aanbrengen

‘Wat je aandacht geeft, groeit’ is ook hier een toepasselijk gezegde. Het systeem is ongelooflijk rijk aan mogelijkheden en verdiepingsluikjes. Mensen kunnen makkelijk teveel hooi op hun vork nemen en dan uiteindelijk alle keuzes maar half doen. Wanneer je start met LOOQIN is het waardevol om een keuze te maken waar je aan gaat werken. Wellicht kun je vanuit eerste nul-metingen met je team of bouw bepalen waar de focus komt te liggen. Dat kan zijn het aanpakken van je basismilieu, het verrijken of vereenvoudigen van je aanbod, het aanpassen van het niveau. Maar ook meer activiteit of ruimte voor initiatief inbouwen. De ervaring leert dat een heldere focus werkt als een sterke olievlek: Door succeservaringen gaan collega’s vanzelf verder uitbouwen en onderzoeken.

Coaching on the job

Werken met je groep betekent vaak veel organiseren, een druk programma draaien en soms nauwelijks tijd hebben om te observeren. En samen met iemand kijken naar kinderen, gebeurt doorgaans helemaal weinig. Behalve in gevallen dat kinderen opvallen of dat er vragen worden gesteld over hun gedrag en ontwikkeling. Wanneer je procesgericht gaat werken, biedt coaching-on-the-job een versnellingsslag. Iemand die goed thuis is in het kijken met de vijfpuntschaal kan mee de groepen in gaan en samen met professionals kijken naar spel en werk. Dat kan een directielid zijn, een IB-er, een coach, maar ook een teamgenoot. Door samen naar kinderen te kijken leer je ontzettend veel. En ontdek je ook wat jij even niet ziet, of juist wel ziet en de ander niet. Je gaat beargumenteren waarom jij denkt dat een kind wel of niet betrokken is. Mogelijk ga je in gesprek met kinderen om te ontdekken hoe ze het maken. De ervaring heeft ons geleerd dat een combinatie van training, zelf invullen van screenings én coaching-on-the-job een krachtige impuls geeft op het gebied van teamontwikkeling.

Ervaringsreconstructies, intervisies, onderwijs ontwerpen

Wanneer je LOOQIN gaat implementeren, ga je afspraken maken over frequentie en gesprekscycli. Niet anders dan je normaliter al doet. De planning zal afgestemd worden op jullie oudergesprekcyclus of wellicht het tijdpad van CITO. Het kan je enorm helpen je vergaderplanning eens goed onder de loep te nemen. Waar liggen kansen voor goede gesprekken, voor intervisies, voor het samen ontwerpen van weer een nieuw kwartaal, vanuit de observaties van de tijd ervoor?

Denk na over de intentie van de ontmoetingen. Dat kan zijn informatief/uitleggend/instructies, maar ook meningvormend over mogelijke nieuwe pedagogische of didactische stappen. Wanneer kinderen vastlopen is een kindbespreking met meerdere collega’s een rijke werkvorm. Een ervaringsreconstructie lijkt op een intervisie, met als grote verschil dat er een ronde inzit waarbij alle collega’s individueel het perspectief van het besproken kind proberen in te nemen. Dat geeft een schat aan perspectieven, die mogelijk zouden kunnen zijn. En dat geeft weer nieuwe inzichten en uitzichten, om goede interventies te bedenken.

Het is nooit af…

Kiezen voor LOOQIN is stappen in een groot en rijk avontuur. Het procesgericht volgsysteem is ontwikkeld door het CEGO in Leuven. Je zult ontdekken dat er veel luiken zijn om de diepte in te gaan. De ontwikkelingsdomeinen nodigen je stuk voor stuk uit om steeds meer te ontdekken en te weten te komen. Verbondenheid, zelfsturing en ondernemingszin, het begrijpen van de fysische wereld en meer: Achter ieder luikje zit een schat aan verrijking en verdieping. De boekenkast en inspiratie vanuit Leuven is groot!

Mocht je met je team op reis willen gaan met LOOQIN: Geniet van de reis en vooral heel veel betrokkenheid gewenst!

© Wilma van Esch ~ maart 2019